نظرسنجی تلفنی از مردم تهران درباره نام‌گذاری

مدیر طرح: میترا زاغی
همکاران: شبنم چهره، سیامک کفایی، فریده درفشی، زهرا ادریس‌آبادی، سمیه گایکانی، مصطفی کوچکی، فریده حیدر‌نژاد

پیشگفتار

نام‌گذاری روی افراد به دوران‌های اولیه زندگی بشر بر‌می‌گردد. این نظریه هم مورد پذیرش است که اولین کلماتی که توسط انسان بیان شده، نام هایی بوده است که انسان بر روی افراد و حیوانات و اشیا می‌گذاشت. لذا به نظر می‌رسد که نام‌گذاری لازمه زندگی اجتماعی بشر است.

 نام‌گذاری اعم از نام‌گذاری دختر و پسر و نام‌گذاری انجمن و گروه و موسسه و غیره ، امری فوق العاده موثر در تلاش ها و پیشرفت های آتیه‌ی هر فرد است.

اهمیت نام‌گذاری:
نام‌گذاری یکی از مقوله های فرهنگ است،  اگر وجه تمایز انسان و غیر آن را فرهنگ بدانیم، با توجه به این‌که نماد یکی از ارکان فرهنگ و پیشرفته ترین نظام نمادین ارتباط گفتاری و نوشتاری است، در نتیجه نام و تغییرات آن مبنای مناسب تمایز و تغییرات فرهنگ‌ها از یکدیگر است.

نام‌گذاری از نگاه ایرانیان:
از آنجا که ایرانیان ملتی دارای سابقه تمدن کهن هستند، همواره توجه ویژه‌ای به انتخاب نام‌های برازنده و نیکو دارند و تلاش می کنند نام‌هایی را انتخاب کنند که دارای مفاهیم والا و آرمان‌گرایانه ای باشد. از جمله این نام‌ها می توان به "بهمن" به معنای نیک اندیش و "اسفندیار" به معنای مقدس اشاره کرد.

در خصوص نام و اهمیت آن بسیاری از سخنوران و اندیشمندان، سخن گفته اند. به طوری که از گفته‌های آنان می شود چنین استنباط کرد: نامی که برای فرد انتخاب می شود باید نیکو و با معنی باشد. زیرا نام، مقدس است. هر فردی در مقابل نامی که برای او انتخاب می‌شود مسئول است. باید طوری زندگی کند که نام خود را آلوده نکند. شیخ اجل مصلح الدین سعدی شیرازی در این رابطه می گوید:

"نام نیکو گر بماند ز آدمی
به کزو ماند سرای زرنگار"

انتخاب نام برای کودک:
نامی که برای کودک انتخاب می شود می‌تواند شخصیت فردی و اجتماعی او را تحت تأثیر قرار دهد، زیرا نخستین آهنگ آشنا برای کودک نام اوست و اثر بسیار زیادی در شکل‌گیری اندیشه و آینده کودک دارد.

آداب و رسوم نام‌گذاری:
صرف نظر از استثنائات، به طور عام، نام افراد دائمی است. همین دائمی بودن، اهمیت انتخاب آن را زیاد می‌کند، به طوری که در بعضی جوامع انتخاب نام همراه با تشریفاتی است. به عنوان مثال در ایران نام‌گذاری در دوران‌های مختلف به صورت‌های گوناگون انجام شده است:

در گذشته رسم بر این بوده که در شب ششم تولد نوزاد همه اقوام بخصوص پدربزرگ ها و مادربزرگ ها گرد هم می‌آمدند. با تبادل نظر نامی را برای کودک انتخاب می کردند و این نام را همراه با سال، ماه، روز و ساعت تولد نوزاد در حاشیه قرآن، دیوان حافظ و یا هر کتاب ارزشمند دیگری ثبت می کردند. در بعضی از مواقع نیز نام‌گذاری با استفاده از قرآن یا تفأل از دیوان حافظ انجام می شد.

امروزه بعضی خانواده‌ها در هنگام نام‌گذاری هماهنگی میان نام و نام خانوادگی (به صورت صفتی متناسب با اسم، جزیی از کل، کلمات هم ریشه و هم خانواده یا آهنگ مشابه) را مد نظر قرار می دهند.

در برخی دیگر از خانواده‌ها نام فرزند برگرفته از نام پدر یا مادر یا هر دوی آن‌ها است. گروه دیگری نیز به هم‌آوایی یا هم‌معنا بودن اسامی فرزندانشان اهمیت می‌دهند. بعضی نیز تمایل دارند که ابتدای نام کلیه فرزندان یک حرف مشخص باشد یا به یک حرف واحد ختم شود. در بعضی مواقع نیز به مناسبت خاص یا وصیت بزرگان نامی برای نوزاد انتخاب می‌شود اما او را به اسم دیگری می خوانند که شهرت نام دارد و در شناسنامه ثبت نمی‌شود. (نی نی سایت).
یکی از کتاب های مربوط به نام‌گذاری کتاب " تحول نام‌گذاری کودکان تهرانی از 1345 تا 1374" است که در بخشی از آن  به مسائل مهمی که در نام‌گذاری کودکان در ایران مطرح است اشاره شده است، از جمله:

• در نام‌گذاری کودکان، پذیرش و دفاع ازنوآوری به عنوان یک هنجار پذیرفته شده است. به عبارت دیگر هر چه افراد در گذشته از انتخاب اسم های ناشناخته پرهیز می کردند، امروزه با علاقه به دنبال اسم‌های جدید و نو می‌گردند و حتی از تک بودن نام هم استقبال می‌کنند.
پیشرفت ارتباطات نیز با فراهم نمودن امکان اطلاع از فرهنگ‌های دیگر موجب تنوع نام‌ها و تغییرات سریع‌تر آن شده است. همچنین بالا رفتن سطح سواد در ایران منجر به واژه سازی‌های جدید و پذیرش آن‌ها و ابداع اسم‌هایی با مفاهیم زیبا شده.

• یکی دیگر از مسائل که به نوعی نیز به مسائل اعتقادی مربوط می شود، دو اسمی بودن افراد است. در گذشته این امر جنبه کاملا اعتقادی داشته و عمدتا برای دختران اتفاق می افتاد. اما در حال حاضر انتخاب دو اسم، دلایل دیگری می تواند داشته باشد. از جمله این‌که در بعضی موارد نامی که در شناسنامه کودک درج می شود، یک نام ابداعی و نامأنوس است و بعد از مدتی به علت سختی تلفظ، فرزند را به نام دیگری می خوانند.

• از دیگر ویژگی‌های نام‌گذاری، وجود پسوند و پیشوندهایی مانند میرزا، خان و ... در اسم‌ها بود. البته امروزه این اضافات از اسم های انتسابی به کودکان حذف شده است.

• از نکات مهم دیگر در اسم‌ها، بلندی و کوتاهی آن است. تعداد حروف یا سیلاب اسم‌ها به مرور زمان کاهش یافته.

• ویژگی دیگر اسم، مفهومی یا مصداقی بودن آن است. با انتزاعی تر شدن زبان در ذهن، گرایش به سوی اسم های مفهومی افزایش یافته.

• مهم ترین ویژگی اسم بار مفهومی و فرهنگی آن است که ارتباط وثیقی با ریشه اسم ها دارد.

البته با تمام این تفاسیر علی رغم اهمیت نام‌گذاری نیکو نکته حائز اهمیت این است که افراد با هر اسمی که دارند چه می کنند و چه خواهند کرد و چه تصویری از آن ها در یاد مردمان بماند.

به قول رضا محمدی تبار که در وبلاگ خود چنین آورده است: " مهم رسم است. با هر نام و اسمی که باشیم، مهم آن است که چه کرده ایم و چه قرار است بکنیم. اینگونه است که برخی از کسانی که حال و هواهای آنچنانی داشته اند و سپس در پی یک انقلاب و تحولی به مراحلی اعلی و بسیار بالا و به عرفان و علم فراوان و شهرت و جایگاه علمی و اجتماعی و محبوبیت رسیده اند، اصرار در ابقای اسم و نام قبلی خود داشته اند. "
(وبلاگ رضا محمدی تبار)

کلیات تحقیق
در این گزارش با به کارگیری نظرسنجی تلفنی و بدست آوردن آمارها، پردازش و تحلیل علمی آنها، سعی شده است تا به نظر مردم تهران درباره نام و نام‌گذاری دست یافت.  این گزارش حاصل جمع آوری پاسخ 1177 نفر از مردم تهران به پرسشنامه تهیه شده توسط واحد نظرسنجی تلفنی مرکز مطالعات و تحقیقات رسانه ای موسسه همشهری است. این افراد به صورت تصادفی و بر اساس مراجعه به فهرست شماره تلفن ها (از 22000000 الی 88999999) انتخاب شدند. در این گزارش نظر کسانی که تمایل به پاسخگویی به تمام پرسش های تحقیق را داشته اند، منعکس شده است.

اهداف  تحقیق
هدف کلی این تحقیق بررسی تحول نام‌گذاری و دستیابی به مجموعه اطلاعات و پاسخ هایی است که پاسخگویان در مورد نام‌گذاری بیان کرده‌اند.

هدفهای جزئی:
 - بررسی رضایت افراد از نامی که دارند
 - تأثیر نام افراد بر شخصیت آنها
- تأثیر گرایش های افراد در انتخاب نام
- بررسی مراسم های نام‌گذاری در تهران

روش نظرسنجی
در این پژوهش، از نظرات عامه مردم به صورت تلفنی (نظرسنجی تلفنی) به روش پیمایشی و نمونه گیری تصادفی استفاده شده است. عددهای داخل جدول گرد شده است. نتایج نظرسنجی های گذشته این مرکز نشان می دهد که رعایت نسبت جنسی در فرآیند اجرای نظر سنجی های تلفنی بسیار مشکل و گاه (بخصوص با توجه به محدودیت زمانی) غیرممکن است. از این رو در گزارش نتایج نظرسنجی ها ارتباط بین متغیرهای مستقل از قبیل جنس و سن و تحصیلات با متغیر وابسته مهم سنجیده و از کا اسکوار (chi-square) برای محاسبه سطح معنی داری آن استفاده می شود. نتایج قابل اعتماد (در سطح معناداری 95 درصد به بالا) گزارش خواهد شد.

جامعه نمونه
در این تحقیق نمونه آماری شامل  1177 نفر از مردم تهران است لازم به ذکر است که از این تعداد  33درصد مرد و  67 درصد زن هستند.

زمان اجرای نظرسنجی
این نظرسنجی از تاریخ 31  فروردین  تا 3 اردیبهشت ماه 1387 توسط گروه نظرسنجی مرکز مطالعات و تحقیقات رسانه ای روزنامه همشهری انجام شده است.

پرسشنامه نظرسنجی
1.  جنس       
2. سن          
3. تحصیلات
4. تا حد از اسم خود راضی هستید؟
5. اگر بتوانید نامتان را خودتان انتخاب کنید، دوباره اسم فعلی خودتان را انتخاب می کنید؟
6. بعضی از افراد به اسم های ایرانی، مذهبی، محلی و یا خارجی علاقه دارند، شما چه نوع نامی را برای دختران می پسندید؟
7. چه نوع نامی را برای پسران می پسندید؟
8. بعضی از خانواده ها برای انتخاب اسم فرزندشان مراسم خاصی مثل تفأل به قرآن، جمع شدن بزرگان فامیل و انتخاب نام برای کودک و ... دارند.آیا در خانواده شما هم چنین مراسمی وجود دارد؟
9. (در صورت بله) چه مراسمی؟
10. انتخاب نام کودک در خانواده شما با چه کسی است؟
11. برخی افراد با نامی غیر از نام شناسنامه ای خود در اطرافیان شناخته می شوند، شما چطور؟
12. (اگر اسم دیگر) چرا اینگونه است؟
13. به نظر شما نام انسان در شخصیت او موثر است؟
14. تا به حال دلیل انتخاب نامتان را از والدین خود پرسیده اید؟
15. (در صورت بله) دلیل آنها چه بوده است؟

چکیده:
 طرح نظرسنجی حاضر، ‌به منظور دست یافتن به نظر مردم تهران درباره نام و نام‌گذاری به اجرا درآمده است. یافته های این طرح به قرار زیر است:
- 67 درصد از پاسخگویان زن و 33 درصد مرد هستند.
-17 درصد پاسخگویان در گروه سنی 30 -26  سال قرار دارند.
- 46 درصد از پاسخگویان دارای مدرک تحصیلی دیپلم هستند.
- 80 درصد از پاسخگویان کاملا از اسم خود راضی هستند.
- 76 درصد از پاسخگویان در صورتی که بتوانند نامشان را خودشان انتخاب کنند دوباره اسم فعلی خود را انتخاب می‌کنند.
- 53 درصد از پاسخگویان نام های ایرانی را برای دختران می پسندند.
 - 50 درصد از پاسخگویان نام های ایرانی را برای پسران می پسندند.
- 65 درصد از پاسخگویان برای نام‌گذاری کودکان خود مراسم خاصی برگزار نمی کنند.
- 59 درصد از پاسخگویانی که برای نام‌گذاری کودک مراسم خاصی دارند، بیان داشتند هنگام نام‌گذاری کودکشان بزرگان فامیل گرد هم می آیند و نام کودک را انتخاب می کنند.
- 86 درصد از پاسخگویان اظهار داشتند انتخاب نام کودک در خانواده آنها با والدین کودک است.
- 86 درصد از  پاسخگویان با اسم شناسنامه ای خود در بین اطرافیان شناخته می شوند.
-32 درصد از پاسخگویانی که با اسمی غیر از اسم شناسنامه ای خود در بین اطرافیان شناخته می شوند، علت این امر را نداشتن علاقه به اسم شناسنامه ای خود می دانند.
 - 69 درصد از پاسخگویان معتقدند که نام افراد در شخصیت آنها موثر است. 
-59 درصد از پاسخگویان دلیل انتخاب نامشان را از والدین خود پرسیده اند.
-42 درصد از پاسخگویان بیان کرده اند که والدین آنها دلیل انتخاب نامشان را عقاید مذهبی عنوان کردند.

جنس پاسخگویان   
بر اساس جدول شماره 1، از میان 1177 نفر پاسخگو 67 درصد زن و 33 درصد مرد هستند.

جدول شماره  1- توزیع پاسخگویان بر اساس جنس

نمودار شماره 1- پراکندگی جنسی پاسخگویان

سن پاسخگویان
جدول شماره 2، نشان دهنده توزیع جامعه آماری این تحقیق است. همان طور که مشاهده می شود بزرگترین گروه سنی در 1177 نفر پاسخگوی این تحقیق را گروه سنی 26 تا 30 سال(17 درصد) و کوچک ترین گروه سنی را افراد 46 تا 50 سال (5 درصد) تشکیل می‌دهند.

جدول شماره 2- توزیع پاسخگویان بر اساس سن

نمودار شماره 2- پراکندگی سنی پاسخگویان

سطح تحصیلات پاسخگویان
بر اساس آمار مندرج در جدول شماره 3،  از میان 1177 نفر  پاسخگو 46 درصد دیپلم و 3 درصد بی‌سواد هستند.

جدول شماره 3- توزیع پاسخگویان بر اساس تحصیلات

نمودار شماره 3- پراکندگی تحصیلی پاسخگویان

میزان رضایت پاسخگویان از نام فعلی خودشان
بر اساس آمار مندرج در جدول شماره4، از میان 1177 نفر پاسخگو، 80 درصد از نام فعلی خود رضایت کامل دارند. 

جدول شماره 4- توزیع پاسخگویان بر اساس میزان رضایت آنها از نام فعلی خودشان

نمودار شماره 4- پراکندگی پاسخگویان بر اساس میزان رضایت آنها از نام فعلی خودشان 

آیا پاسخگویان در صورت امکان تغییر نام مجدد نام فعلی خود را انتخاب می‌کنند؟
بر اساس آمار مندرج در جدول شماره 5، 76 درصد از پاسخگویان در صورت امکان انتخاب نام مجدد برای خود، باز هم اسم فعلی خود را بر می‌گزینند.

جدول شماره 5- توزیع پاسخگویان بر اساس انتخاب مجدد نام فعلی در صورت امکان تغییر نام

پاسخگویان چه نوع نامی را برای دختران می‌پسندند؟
بر اساس آمار مندرج در جدول شماره 6، از میان 1177 نفر پاسخگو، اکثریت آنان (53 درصد) نام های ایرانی را برای دختران می‌پسندند. بقیه پاسخگویان به ترتیب نام های مذهبی (39 درصد)، محلی (2 درصد) و خارجی (1 درصد) را برای دختران مناسب می‌دانند. 5 درصد نیز داشتن معنای خوب و زیبا بودن اسم را مهم می‌دانند.

جدول شماره 6- توزیع پاسخگویان بر اساس نوع نامی که برای دختران می پسندند

نمودار شماره 6- پراکندگی پاسخگویان بر اساس نوع نامی که برای دختران می‌پسندند

پاسخگویان چه نوع نامی را برای پسران می‌پسندند؟
بر اساس آمار مندرج در جدول شماره 7، از میان پاسخگویان، اکثریت آنان (50 درصد) نام های ایرانی را برای پسران می‌پسندند. بقیه پاسخگویان به ترتیب نام های مذهبی (43 درصد)، محلی (2 درصد) و خارجی (1 درصد) را برای پسران مناسب می‌دانند. 4 درصد نیز داشتن معنای خوب و زیبا بودن اسم را مهم می‌دانند.

جدول شماره 7– توزیع پاسخگویان بر اساس نوع نامی که برای پسران می‌پسندند

نمودار شماره 7- پراکندگی پاسخگویان بر اساس نوع نامی که برای پسران می‌پسندند 

پاسخگویان برای نام‌گذاری کودکان مراسم خاصی دارند؟
بر اساس آمار مندرج در جدول شماره 8، 65 درصد از پاسخگویان برای نام‌گذاری کودکان مراسم خاصی ندارند.

جدول شماره 8 – توزیع  پاسخگویان بر اساس داشتن مراسم نام‌گذاری کودک

نمودار شماره 8- پراکندگی  پاسخگویان بر اساس داشتن مراسم نام‌گذاری کودک

پاسخگویان برای نام‌گذاری کودکان چه مراسمی دارند؟
بر اساس آمار مندرج در جدول شماره 9، از بین 408 پاسخگویی که برای نام‌گذاری کودک مراسم خاصی برگزار می‌کنند، 59 درصد جمع شدن بزرگان فامیل را به عنوان مراسمی برای نام‌گذاری کودک بیان کردند. بقیه پاسخگویان مراسم‌هایی مثل تفأل به قرآن (37 درصد) و قرعه کشی از بین چند اسم (4 درصد) را عنوان کردند.

جدول شماره 9 – توزیع پاسخگویان بر اساس نوع مراسم نام‌گذاری

نمودار شماره 9- پراکندگی پاسخگویان بر اساس نوع مراسم نام‌گذاری

انتخاب نام کودک با چه کسی است؟
بر اساس آمار مندرج در جدول شماره 10، از میان 1177 نفر پاسخگو، 86 درصد بیان داشتند که انتخاب نام کودک در خانواده آنها با والدین کودک می‌باشد.

جدول شماره 10 – توزیع پاسخگویان بر اساس اینکه انتخاب نام کودک با چه کسی است

نمودار شماره 10- پراکندگی پاسخگویان بر اساس اینکه انتخاب نام کودک با چه کسی است

آیا پاسخگویان نامی به غیر از نام شناسنامه‌ای خود دارند؟
بر اساس آمار مندرج در جدول شماره 11، 86 درصد از پاسخگویان با نام شناسنامه‌ای خود و 14 درصد با نامی غیر از نام شناسنامه‌ای خود در بین اطرافیان شناخته می‌شوند.

جدول شماره 11- توزیع پاسخگویان بر اساس داشتن نامی به غیر از نام شناسنامه‌ای

نمودار شماره 11- پراکندگی پاسخگویان بر اساس داشتن نامی به غیر از نام شناسنامه‌ای

دلایل پاسخگویان برای داشتن نامی به غیر از نام شناسنامه‌ای
بر اساس آمار مندرج در جدول شماره 12، از میان 162 نفر پاسخگویی که دارای اسمی غیر از نام شناسنامه‌ای خود هستند، 32 درصد عدم علاقه به اسم اصلی، 19 درصد دوگانگی بین علاقه والدین، 8 درصد سخت بودن تلفظ اسم اصلی، 4 درصد طولانی بودن، 4 درصد تناسب داشتن اسم جدید با خودم (موقعیت، شخصیت و شکل ظاهری) را دلیل این امر دانستند. 6 درصد نیز عوامل دیگری چون رسم خانوادگی، احترام به فردی خاص و محدودیت‌های ثبت احوال را بیان کردند. 27 درصد نیز برای این کار خود دلیل  خاصی نداشتند.

جدول شماره 12- توزیع پاسخگویان بر اساس دلایل آنها برای داشتن نامی به غیر از نام اصلی

نمودار شماره12- پراکندگی پاسخگویان بر اساس دلایل آنها برای داشتن نامی به غیر از نام اصلی

تأثیر نام بر شخصیت افراد از نظر پاسخگویان
بر اساس آمار مندرج در جدول شماره 13، از میان 1177 نفر پاسخگو، 69 درصد معتقدند که نام افراد در شخصیت آنها موثر است. 22 درصد نیز بر این باورند که نام افراد هیچ تأثیری بر شخصیت آنها ندارد.

جدول شماره 13- توزیع پاسخگویان بر اساس اعتقاد آنها به تأثیر نام بر شخصیت

نمودار شماره13- پراکندگی پاسخگویان بر اساس اعتقاد آنها به تأثیر نام بر شخصیت

آیا پاسخگویان دلیل انتخاب نامشان را از والدین خود پرسیده‌اند؟
بر اساس آمار مندرج در جدول شماره 14، 54 درصد از پاسخگویان دلیل انتخاب نام خود را از والدینشان پرسیده‌اند.

جدول شماره 14- توزیع پاسخگویان بر اساس سوال درباره دلیل انتخاب نامشان از والدین

نمودار شماره 14- پراکندگی پاسخگویان بر اساس سوال درباره دلیل انتخاب نامشان از والدین 

دلایل والدین پاسخگویان برای انتخاب اسم آنها چه بوده؟
بر اساس آمار مندرج در جدول شماره 15، از میان 631 پاسخگویی که دلیل انتخاب نامشان را از والدین خود پرسیده‌اند، 42 درصد بیان داشتند اعتقادات مذهبی والدین دلیل انتخاب چنین نامی برای آنها بوده.

جدول شماره 15- توزیع پاسخگویان بر اساس دلایل والدینشان برای انتخاب اسم آنها

نمودار شماره 15- پراکندگی پاسخگویان بر اساس دلایل والدینشان برای انتخاب اسم آنها

منابع و مآخذ: 

1- نی‌نی سایت

2- وبلاگ رضا محمدی‌تبار

3- تحول نام‌گذاری کودکان تهرانی از 1345 تا 1374- عباس عبدی، سمیرا کلهر- نشر حنانه